Những bản sketch độ xe tui làm trong lúc rảnh rỗi, thiệt rảnh rỗi hoặc bị ám bởi một mẫu xe nào đó.
Category: Blog
Về O.T trong sản xuất
OT là Overtime, làm thêm giờ. Trong production, thù lao được tính theo công, mỗi công khoảng 10-12 tiếng/ngày làm việc tuỳ vị trí. Một công được tính từ 6-22h, qua 22h là bắt đầu tính thành OT, từ 22h đến 6 giờ sáng là một công. Căn cứ theo Thông tư 23/2015/TT-BLĐTBXH thì một công ban đêm sẽ được tính tiền công x 200% x số giờ làm thêm ban đêm, đó là cho ngày thường.
Trở lại vấn đề, OT có OK hay không? Ý kiến cá nhân của tui là không, tui không ủng hộ OT và cũng không thích OT. Nhưng OT vẫn sẽ là một option, nhưng sẽ là option cuối cùng được xem xét đến.
Trước khi làm ở vị trí là Producer và đôi khi EP như bây giờ, tui đã không biết bao nhiêu năm phải OT ở agency. Có một vài lần OT đã giúp tôi dứt khoát…nhảy việc, như lần bước ra khỏi công ty lúc 3 giờ sáng ở TBWA. Đó là những kí ức đen tối, tối thui mà tui không muốn lặp lại, và cũng không muốn ai làm việc cùng tui phải trải qua điều tương tự.
Tuy nhiên, cho Zalo Tết 2021 vừa rồi, tụi tui đã on set đến 4:30 sáng, chẳng có gì vẻ vang gì khi nhắc lại chuyện đó cả, nhưng ít nhất, cũng chỉ OT một ngày, ngày đầu chúng tui đóng máy trước 10 giờ tối.
Nhà sản xuất như chúng tui phải đối mặt với rất nhiều áp lực. Từ phía agency, từ account và producer lẫn creative, thêm cả khách hàng xuất hiện thì áp lực lại càng đè nặng lên những người phải ra quyết định như tụi tui. Có ai đó sẽ tặc lưỡi và rằng ‘that’s your job’, dĩ nhiên rồi, đây là việc của tụi tui mà vì bạn có biết gì đâu mà làm. Việc của chúng tôi là nói được hoặc không. Và cơ bản, tui không thích phải ép người khác, ừm, thì đôi khi cũng phải gây áp lực đâu đó, nhưng nên là dạng áp lực tích cực, không phải đe doạ hay khủng bố.
‘Đừng làm điều gì mà bạn không muốn người khác làm với mình’ hình như ông Khổng Tử nói câu này.
Cũng trong đợt Tết vừa rồi, quay MV. Lúc đó là khoảng 2 giờ sáng đa số ai cũng mệt mỏi, trong lúc crew đang set cho một cảnh quay khác, tui có đứng lên đi lòng vòng cho đỡ buổn ngủ. Tui thấy mấy chú hoạ sĩ già trong team set design, ngồi nửa tựa nửa đứng, mệt mỏi, hướng mắt về đám trẻ đang cười đùa trên set với đám xe mô-tô. Người thì nghe điện thoại của người nhà gọi nói vẫn chưa xong, chắc chú có người nhà đang chờ. Thiệt, tui muốn nói thôi dẹp mẹ, về nghỉ ngơi chú ơi. Có điều tui là CD của agency chứ không phải EP, tui không có quyền đó.
Tui đã thấy nhiều thứ khác nữa. OT chưa bao giờ OK.
Nói về OT tiết kiệm ngày quay. Tui nghĩ là sai, nếu tính đúng như Thông tư 23/2015/TT-BLĐTBXH phần budget sẽ bị ảnh hưởng rẩt nhiều. Do đó tui thấy quay thêm ngày có thể lại là giải pháp tốt hơn và tiết kiệm hơn nếu được tính toán kỹ lưỡng.
Cũng có những trường hợp OT vì lịch của celeb, của đạo diễn hay một ai đó. Nhưng tui nói thế này, mong các bạn agency, celeb, KOL manager, đạo diễn hiểu, vì cách các bạn deal, cách sắp lịch để chạy sô hay vì dục vọng làm phim, vì treatment của các bạn… tất cả đều ảnh hưởng đến người khác trong crew, những người hầu như không có tiếng nói. Hãy nghĩ cho người khác một chút.
Cứ cho là tui là dreamer đi. Tui mơ một nền production không còn nghiện OT, và khi OT thì được trả xứng đáng.
Xưởng Delta Forge
Chuyện bắt đầu từ một project phim stop motion tôi và vài người bạn được tham gia sản xuất. Sau đó tôi nhận ra một vấn đề là mình thiếu thốn nhiều thiết bị đặc chủng, chuyên để làm phim stop motion. Cụ thể là những chiếc rig-arm hay còn gọi là khung đỡ, tay đỡ, tay kẹp… Những thiết bị này có thể ship từ nước ngoài, từ các nước châu Âu như Anh, Tây Ban Nha vốn có nền điện ảnh stop motion rất phát triển, hay từ Trung Quốc, Hồng Kông hoặc Amazon. Tuy nhiên giá cả không hề rẻ nhất là những rig-arm từ châu Âu có chất lượng cao, mềm hơn một chút có Trung Quốc, nhưng vẫn khá cao so với tình hình tài chính của anh em đam mê stop motion ở đây.
Ba tôi là một cựu thợ cơ khí tự học, ông tháo vát, thích tìm mày mò tìm tòi sáng tạo các loại máy móc. Thế là hai cha con bắt tay vào chế thử những mẫu tay đỡ đầu tiên, mẫu DF-01 prototype, rồi DF-02 prototype, đến khá nhiều thứ hay ho khác phục vụ cho stop motion mà chúng tôi sẽ cho ra mắt trong tương lai.
Triết lý chế tạo của chúng tôi hướng đến sự đơn giản, thực tế, ứng dụng cao và định hướng người sử dụng là trung tâm, làm sao để tiện lợi nhất cho người sử dụng và giá thành sản phẩm phải dễ tiếp cận nhất với công chúng.
Cảm ơn các bạn đã lắng nghe tôi chia sẻ. Hy vọng những sản phẩm của Delta Forge sẽ giúp các bạn tiếp tục theo đuổi đam mê của mình.
Theo dõi trang blog của xưởng Delta Forge. Đặt mua khung đỡ, rig-arm stop motion tại cửa hàng Delta Forge tại Shopee.
On set, ngồi đâu.
À, người ta mời ngồi đâu thì ngồi đó. Nói chứ ngồi đâu tuỳ theo mục đích của mình. Có người coi on set là dịp dã ngoại, thoát khỏi cuộc sống văn phòng, cuộc sống agency trong 4 bức tường, họp hàng, trả bài ngột ngạt. Có người coi on set là dịp để thưởng thức trái cây, ăn trưa, ăn xế, ăn tối (thường là rất ngon) và hàn huyên cùng khách hàng bè bạn. Cũng có người on set để học hỏi, để quan sát, để bảo đảm cho ‘đứa con tinh thần’ của mình chào đời thành công. Hoặc có người là mix cả ba thứ trên.
Còn nhớ hồi đó, thời còn làm agency, chỉ có senior mới được đi on set, còn đám junior thì ở nhà làm công việc chán chường hằng ngày. Lần on set đầu tiên của tui là cho TVC của brand thuốc Alaxan cùng với partner copywriter của tui, Huy, đạo diễn là James Teh, người Israel, PH là Sud.Est – một trong những nhà PH lớn hồi những năm 2000. Lần đầu nên cái gì cũng lạ, cái gì cũng dễ làm mình choáng ngợp. Sao nhiều đồ zị? Mấy xe tải toàn ống nước, giàn giáo quá trời luôn, sau này tui mới biết đó gọi là mấy cái chân đèn. Rồi đến cái máy to quay to đùng, máy quay digital lúc đó mới xuất hiện được vài năm, phim quay ra vẫn theo tỉ lệ màn hình 3:4 theo chuẩn tivi CRT. Quảng cáo thời đó mà xài phim nhựa 35mm theo chuẩn điện ảnh vẫn là xịn nhất. Rồi chụp KV on set, một bác photographer người Singapore, bay qua chụp, DI nháp theo layout cho duyệt on set.
Mãi đến những agency sau này tui mới thực sự được trải nghiệm đi on set sản xuất là như thế nào. Mỗi lần on set như thế là mỗi lần học thêm được nhiều điều.
Ai làm gì?
Việc đầu tiên nên làm là nhìn ra vị trí của các thành viên crew trong đoàn phim. Ai là Producer, Director, DOP, AD, DIT, Gaffer, Art Director, tổ chụp hình, tổ đèn, tổ thiết kế, tổ catering – tổ này quan trọng lắm đó, không có là đói đó. Nhiệm vụ của từng người là gì, cần tìm hiểu, thông tin giờ dễ kiếm lắm, chịu khó kiếm tí là ra, biết người nào làm gì để đặng biết việc, dù bên agency hay client đều có lợi khi nắm những thông tin này.
Ai ngồi đâu?
Thường sẽ chia làm 4 khu vực, vòng ngoài là khu hậu cần có xe tải đèn, xe tải thiết bị, máy phát điện, khu catering. Vòng trong có khu diễn viên có tổ make-up, tổ wardrobe, quản lý talent và diễn viên. Kế đó là khu hiện trường có tổ sản xuất, bàn đạo diễn, DP, tổng quản điều phối các hoạt động sản xuất ngồi đây. Cuối cùng là khu quận nhất có agency và client, thường sẽ là khu được quan tâm đặc biệt, tổ sản xuất sẽ qua lại con thoi khu này thường xuyên nhất.
Khu hiện trường là khu diễn ra các hoạt động chính của buổi quay/chụp, tương tự như tiền tuyến, sôi động nhất. Khu quận nhất sẽ khá biệt lập, chủ yếu là những vấn đề quan trọng sẽ được thảo luận, ‘buôn bán’ ở đây. Khu diễn viên, ừm, trừ những lúc liên quan đến các vấn đề về KOL hoặc trang phục thì có vẻ khu này khá bình yên và mát mẻ. Khu hậu cần lúc giờ nghỉ cũng có nhiều thứ hay ho, vì lúc ngồi ăn, uống người ta cũng thoải mái nói chuyện hơn các khu khác.
Quan sát, quan sát và quan sát
Nếu bản thân bẩm sinh là người thích quan sát, dù lân la khu nào, bạn cũng sẽ thấy được, thu nhặt được vài thứ hay ho. Nếu chưa phải người quan sát giỏi thì tập đi, quan sát ở đây là phải dùng cả mắt lẫn tai. Khu vực quan sát được nhiều nhất, theo tui đánh giá, là vị trí tổ sản xuất, đạo diễn và các Producer của PH. Nhưng không dễ để vào khu vực này, trừ khi bạn thuộc tổ sản xuất của PH. Nên hãy tạm bằng lòng với khả năng đi lại tương đối tự do ở 3 khu còn lại. Khu diễn viên cũng rất biệt lập, nếu có KOL hay sao lớn, thì khu này sẽ được trông chừng bởi người của KOL khá cẩn thận.
Làm quen, bắt chuyện và đặt câu hỏi
Thật tréo nghoe đây lại là lời khuyên từ một introvert =)). Nhưng được đấy, nhất là ở khu hậu cần, khả năng bắt chuyện được khá cao, đặc biệt khi bạn là creative của agency. Vì thời gian nghỉ ngơi cũng không nhiều, nên hãy nghĩ mình sẽ hỏi câu gì và tranh thủ. Hãy cho người nghe thấy được sự chân thành và mong muốn cháy bỏng học hỏi kiến thức chuyên môn về sản xuất, bạn sẽ không thất vọng đâu. Vì thường ai cũng sẽ vui lòng trả lời. Chân thành và khiêm nhường không giấu được đâu. Nghe hơi sến, nhưng đó là sự thật.
Research và kết bạn với Producer
Ngoài chuyện Google, đọc thêm sách vở, có bạn làm Producer, ý là thực sự là Producer hiểu biết ấy, hoặc một ai đó thực sự hiểu biết về production thì sẽ rất có lợi cho creative, bất kể là art-based hay copy-based. Sản xuất và creative nên kết hợp, làm việc chặt chẽ với nhau. Không phải nghĩ xong, bán xong idea là xong việc, cũng không phải sản xuất theo đúng brief là xong việc. Nếu làm chỉ để làm xong phần mình rồi thôi, thì thực sự rất phí phạm, phí phạm chất xám, thời gian, lẫn tài nguyên sản xuất.
15.02.2021, An Phú, TP. Thủ Đức, Sài Gòn
Cắt ai đầu tiên?
Tới giờ là cũng gần trọn năm Covid thứ nhất (tính từ ca nhiễm công bố đầu tiên, cuối 12-2019 ở Vũ Hán, Trung Quốc). Các agency, media house, production house, post house cũng có nhiều thay đổi. Một số đóng cửa, một số thu hẹp qui mô, một số vẫn sống khoẻ và còn lớn mạnh hơn nữa, một số lại xuất hiện, mới tinh.
Làm nghề này, nhất là khi vừa là freelancer, vừa là designer, vừa là producer, bạn sẽ phải gặp rất nhiều người, và khi gặp rất nhiều người, bạn sẽ được nghe rất nhiều chuyện. Chuyện Đông, chuyện Tây, chuyện nghành, chuyện nghề, chuyện nghiệp (chắc đa số là nghiệp 🤭). Trong số đó, một chủ đề gây chú ý là ‘ai bị cắt giảm?’ thay vì là ‘ai bỏ nghề?’ như hồi trước khi có Covid.
…
Nếu bạn manage một doanh nghiệp như agency, kinh doanh nghành sáng tạo, thì bạn nếu như phải cắt giảm, bạn sẽ chọn ai?
Theo logic bình thường, thì những người hưởng lương cao nhất sẽ bị scan đầu tiên, rồi đến các chức danh, bộ phận thấp hơn, ít quan trọng hơn, xài ít ngân sách hơn. Vậy thế nào là quan trọng? Lại theo logic, mức độ quan trọng của một vị trí tuỳ thuộc vào khả năng vị trí đó mang lại bao nhiêu lợi nhuận tỉ lệ với số lương bổng trả cho vị trí đó, cộng thêm mức độ tương tác của vị trí đó với khách hàng. Nghe hợp lý không? Vậy cắt ai đầu tiên? Chắc có lẽ là creative.
Sau này tui còn nghe đến những buổi họp kín, mà ở đó head các bộ phận sẽ cùng các chóp bu tinh hoa bàn bạc và biểu quyết xem ai nên cắt và ai nên giữ. Nếu vẫn còn làm trong hệ thống, có lẽ tui sẽ phải tham gia những buổi họp như vầy. Hay cắt tui trước luôn đi, nghe là đã thấy cái buổi họp nó disgust như nào rồi. Cũng tội mấy người không muốn họp mà cũng phải tham gia..
Thắng thì là công của người kéo job, của mấy đứa ba hoa dẻo miệng, nhận vơ công sức của người khác. Thua thì là tại idea không hay. đcm 🙃.
…
Khi quanh mình râm ran có tin ai đó bị ‘cắt giảm biên chế’ thì một nỗi sợ sẽ bắt đầu xuất hiện và lây lan trong văn phòng. Đa số creative thì là loại nhạy cảm với cảm xúc, cả tiêu cực lẫn tích cực, có lẽ đặc biệt là drama. Một số quan tâm, sợ hãi, một số thì không, chẳng phải chuyện của mình. Nhưng đùng một cái, kẻ bị cắt giảm lại chính là mình. Nghe như trúng vé độc đắc, uầy, tôi sáng nhất đêm nay đấy. Thì nghỉ thôi, nghỉ một chút cũng chẳng mất mát gì, không lo nhiều, nếu không có gia đình phải chăm lo, đặc biệt là con cái.
…
‘Creative rất là tội’, câu của phú bà nhà tui hay cảm thán khi chứng kiến hay nghe về những mảnh đời creative bị chèn ép, dụ dỗ, phỉnh phờ hay đột ngột bị cắt giảm khỏi hệ thống nhân danh sự tồn tại của cái hệ thống đã bào người ta bao nhiêu mùa pitch. Biết là tội, nhưng không sớm thì muộn, bạn cũng tự thấy đến một lúc nào đó mình ra phải ra đi.
Nên nhớ, không có gì bền vững cả, không có vị trí nào không thay thế được, trừ khi bạn là chủ và chán quá tự đi đuổi mình thôi. Tuy nhiên, nếu có rơi vào tình cảnh như này cũng bình tĩnh.
Việc đầu tiên chắc là dập máy rồi đi chơi. Sau đó không tính quay lại hệ thống thì đi rút hết bảo hiểm, cũng kha khá đó. Rồi kế là đi kiếm phú bà hoặc phú ông giàu có và xin được bao nuôi, như tui này :v.
Tiếp theo lại coi lại chi tiêu, tém lại, bớt ăn xài như thời còn ở agency, không là vỡ mặt. Nói đến nợ, nên thanh toán hết các khoản nợ thẻ, càng sớm càng tốt, có nhiều thẻ thì đóng bớt, giữ lại một cái dằn túi để đi chơi hay mua hình, nhạc stock. Tiếp theo là coi lại các relationship, bao gồm luôn cả với cái hệ thống nó đã hất mình đi. Từ từ rồi mọi chuyện nó sẽ ổn định lại.
Thực ra, việc cố tỏ ra là mình ổn cũng tốt, mà gào lên rồi vật vã cũng tốt, mỗi người có một cách để panic khi cần.
…
Creative bị hắt hủi rất nhiều, bị chèn ép cũng không ít, đi chèn ép ngưới khác cũng không thiếu, độc mồm độc miệng hại đồng loại cũng có luôn. Nhưng đa số không có cái miệng, ít giao tiếp, lại nhạy cảm, nói vài câu đã đủ đoán người ta muốn gì, quá hiền, thường không tự bảo vệ được mình, hoặc bảo vệ thái qúa, tưởng tượng thái quá…
Mà thôi, biết sao được, ai bảo làm creative, đáng đời :)).
10.11.2020, An Phú, Sài Gòn
Về ảnh đen trắng
Một người bạn có gợi ý viết về chủ đề ảnh đen trắng, viết về lý do tại sao tui thích chụp ảnh đen trắng. Trời mẹ, nói thiệt là tui cũng không biết tại sao nữa, có bao giờ nghĩ đến đâu, chắc đơn giản là thích thôi chứ vì sao thì, nhưng âu cũng là chủ đề thú vị 🤔…
Thế là tui bắt đầu thử suy nghĩ về chủ đề này, tìm đọc những bài viết, bài phỏng vấn của nhiều photographer khác, nhớ lại những bài tui từng đọc và tâm đắc. Đọc lại để tìm kiếm những ý kiến tương đồng, đồng âm chứ không phải vay mượn quan điểm của người khác.
Có lẽ hầu hết chúng ta đều đã tiếp xúc với ảnh đen trắng từ nhỏ. Khi nhìn người lớn trong nhà đọc báo ra hằng ngày, ảnh đen trắng đã ở đó, nổi bật giữa những dòng tít lớn và cơ man nào là chữ. Thời những năm 80-90, báo chí cực kì phổ biến, công nghệ in cũng tiến bộ dần, nhưng in màu vẫn là thứ đắt tiền, dành cho những tạp chí thời trang và hàng xa xỉ hào nhoáng, còn lại, mọi thứ đều là ảnh trắng đen đẩy ‘tram’*.
* tram là tên địa phương của các đốm mực lớn nhỏ, half-tone chồng lên hoặc nằm gần nhau để tạo ra sắc độ xám-đen mong muốn cho tấm ảnh.
Rồi sau này lớn lên, có những lần lê la ở các tiệm sách cũ trên đường Trần Huy Liệu, lâu lâu hay tìm thấy những cuốn sách ảnh của Life, trang bìa là những tấm ảnh trắng đen nổi tiếng nói về một sự kiện nào đó. Tui còn nhớ mang máng bức ảnh của hai vợ chồng tổng thống Kennedy, JFK trên một chiếc xe diễu hành, cả hai đang ngoảnh đầu lại nhìn về hướng người chụp/người xem. Và còn nhiều bức hình của Life khác nữa cũng rất đẹp, ảnh của Life mang tính tường thuật. Rồi cũng từ những tiệm sách cũ tui biết đến National Geographic với logo vàng đen cùng những tấm ảnh động vật hoang dã rất đẹp, rất ấn tượng hoặc cảnh vật rất hùng vĩ ở đâu đó trên địa cầu.
Rồi Internet băng rộng phổ biến hơn, tui bắt đầu làm quen với đồ hoạ vào khoảng cuối năm cấp 2. Và tấm ảnh lần đầu tiên tui thực sự làm photoshop cũng là một tấm ảnh trắng đen, thực ra là ảnh grayscale ngả vàng sepia, chụp một đội commando, tui đã cắt hình tui và mấy đứa bạn thay vào đó.
Tui bắt đầu nhận ra rằng, ảnh trắng đen cho người xem cảm giác đơn giản bởi nó chỉ có vùng tối và vùng sáng, tất cả các màu khác đã bị loại bỏ, bị chắt lọc đi, biến thành nhiều sắc độ trên thang từ trắng tới đen: các sắc độ xám. Ảnh đen trắng có thể làm cho người xem thấy thoải mái vì tính đơn giản của nó. Không còn màu, người ta chỉ phải chú ý vào các khối, mảng hình ảnh sáng-tối, những hoa văn (pattern) lặp đi lặp lại (tui có hơi nghiện pattern), bắt đầu bằng giải mã ngữ cảnh, trong ảnh có những ai, họ đang làm gì, vui hay buồn, họ đang ở đâu, lúc nào, rồi các chi tiết thứ cấp, quần áo, tóc tai, đẹp xấu…
Bạn có để ý những bức ảnh kinh điển, nổi tiếng nhất, được nhắc tới nhiều nhất đa phần là những bức ảnh đen trắng không? Tui cũng tự hỏi điều tương tự, dù thực tế là cùng thời với những bức ảnh đó, phim ảnh màu cũng đã dần trở nên phổ biến rồi. Có thể là do thị hiếu của giới hàn lâm thích ảnh đen trắng, hoặc do một nguyên nhân khác là não người thích những gì đơn giản nên ảnh đen trắng được ưa chuộng. Có thể đúng mà cũng có thể sai.
Tui thích thể loại ảnh đường phố – street photography, một thể loại ảnh báo chí journalism mô tả đời sống thường nhật, của kể chuyện, nơi cuộc sống và con người là nguồn khai thác vô tận.
Dù bản thân chưa bao giờ thực sự thích tiếp xúc, đúng hơn là đi bắt chuyện, small-talk, tám nhảm xã giao với người lạ (hoặc lẫn không lạ)… Nhưng tui lại có thiên hướng thích chụp người hơn là chụp cảnh vật hay tĩnh vật. Tui thích quan sát người khác, trong lặng lẽ – nghe hơi ghê rợn rồi đấy, ok, nhưng không phải kiểu này -> 🤡🔪 đừng lo.
Tui chụp thử ảnh đen trắng và ảnh màu, tui thích ảnh đen trắng hơn bởi vì nó đơn giản, bắt được thứ tui cần bắt – nói chứ, tui nhận ra điều này khi cầm trong tay chiếc máy Olympus EM10 mark II có chế độ giả lập phim đen trắng.
Môi trường đường phố bản thân nó rất nhiều chi tiết, nó có thể gây rối mắt và rối trí. Nên để đảm bảo cho ý tưởng chủ đề đã lên sẵn trong đầu, tui chọn ảnh đen trắng cho ảnh đường phố. Trừ những trường hợp cần phải dùng ảnh màu, hoặc dùng tiết chế, nhưng quả thật, rất khó để kiểm soát màu sắc trong một tấm hình, trong khi phải để ý tới nhiều yếu tố khác, như thời điểm chụp, thông số máy, ẩn thân khi chụp, điều kiện ánh sáng, bố cục, nhịp thở, triệt tiêu độ rung khi bấm máy… Kiểm soát tất cả ngần ấy thứ trong tích tắc như decision moment như Cartier Bresson đề cập đến, tui nghĩ là không-thể, hoặc ít nhất lúc này là chưa-thể. Vì cuối cùng khả năng con người cũng hữu hạn, còn lại, để có một bức ảnh đẹp, hầu hết phó mặc cho may mắn.
Chụp street không như chụp trong studio, nơi bạn có hàng tá thời gian để chi li chỉnh sửa. Chụp street giống như kỹ thuật số, chụp được hoặc là không.
Chắc bởi vậy nên ảnh đường phố đen trắng rất thú vị, ít nhất với tui.
Tui thích coi ảnh đen trắng của các sensei như Fan Ho, Garry Winogrand, Annie Leibovitz (cô này có chụp màu), Tatsuo Suzuki, cũng nhiều bậc thầy khác mà không nhớ nổi tên hết.
Khi chụp ảnh trắng đen, tui cũng học được khá nhiều thứ, về layout, về cách đọc ánh sáng, bóng đổ, làm cho bệnh nghiện pattern càng trầm trọng, kho hình trong máy đầy hơn, giúp người ta bán được nhiều thẻ nhớ, ống kính cũ và phim 35mm hơn. Thúc đẩy nền kinh tế phát triển này.
Và cuối cùng là ta có thể vẽ bậy lên một tấm ảnh đen trắng bằng các thể loại màu khi cần kể chuyện, thể hiện ý tưởng hoặc cảm thấy chán, muốn có chút màu gì đó.
Mùa Tết dài nhất đời tui và đời nhiều người khác. An Phú, Sài Gòn, 19.04.2020
Sự cảm kích
Hay là lòng biết ơn, có lẽ là thứ mà giờ tụi mình hay quên nhất. Có lẽ do mọi thứ giờ đã trôi quá nhanh? Quá nhanh để kịp nói một tiếng ‘cảm ơn’ khi người ta gửi báo giá cho mình. Quá nhanh để kịp inform với các supplier rằng hôm nay khách đã chọn một bên khác, quá nhanh để update job brief hôm qua đã cancel, quá nhanh để cảm ơn những freelancer bỏ cả đêm để hoàn thành bài present cho mình hôm nay, quá nhanh để inform creative – những người sẽ thuyết trình rằng mình đã tự ý chỉnh copy hay flow deck thuyết trình của họ… ‘Quá nhanh’ nên quên, quá nhanh nên chưa kịp, quá nhanh nên này nên nọ… ‘quá nhanh’ là một lý do thật hợp lý.
…
Bữa tình cờ có dịp nói chuyện với một bạn artist, bạn làm đồ chơi rất đẹp. Bản nói, mỗi lần đi nước ngoài tham gia hội chợ, ở đó, những đồ chơi bạn làm được người ta đánh giá cao, họ trân trọng chúng, và họ càng trầm trồ, càng thấy quí hơn khi biết được lượng thời gian và công sức của các artist bỏ ra để làm. Có người còn xin cả chữ kí nữa.
Tui hiểu cảm giác đó, khi công sức của mình được người khác công nhận, đó là động lực, là lời tán dương tuyệt vời nhất, là liều an thần, giảm đau, luôn cả thuốc kích thích nữa. Trong một khoảnh khắc đó, mọi mệt mỏi đều tạm tan biến, một cảm giác xoa dịu cho con quỉ có tên ‘mày chưa đủ giỏi’ bớt lồng lộn. Hạnh phúc. Cảm giác lúc này là chính là câu trả lời cho câu hỏi ‘mình làm vì cái gì?’.
Còn khi on set ở Việt Nam, thì người ta coi mình ‘không giống con người’. Không-giống-con-người, như một cái máy, làm đồ đẹp, dựng set đẹp, vẽ đẹp, làm nhạc hay, hốt được, đạo diễn được, làm màu đẹp, nói chung problem solver, không cần có cảm xúc và đừng cãi. Như một viên thuốc trong toa thuốc an thần cho khách hàng, cho agency, cho production house.
…
Dù sao thì, không bao giờ là ‘quá nhanh’ cả. Cảm kích và công nhận công sức của người khác sẽ mở ra rất nhiều, rất nhiều điều kì diệu khác. Dù có lỡ quên cảm ơn ngay khi đó, thì một câu cảm ơn chưa bao giờ là muộn cả. Nhiều khi tui cũng quên, quên thiệt, không phải lờ đi đâu, nhưng hay tự nhắc mình ra phải nhớ ‘cảm ơn’. Dù người nhận có nghĩ ‘ờ, là cảm ơn xã giao’, qua loa thôi nhưng ít nhất thì mình cũng nói được 2 từ đó, như thế cũng được hen.
Sài Gòn, Đa Kao, 17.01.2020
Tổ đội
Lần đầu thực sự lead team là khoảng 4-5 năm trước, lần đầu làm ACD. Tui được dúi vào tay một đội 4-5 người, 1 Ấn, 1 Úc còn lại là người Việt, tất cả là junior hoặc intern, 4 copy writer và 1 designer. Cũng hoảng, nhưng cuối cùng phải tự trấn an mình, ‘nếu không lead thì ai lead giờ?’, tui cũng không ngờ rằng đó là cái pitch lớn nhất trong năm đó. Và tụi tui thắng. Tay CD (cũng lần đầu làm CD) thì lên chức ECD, tui thì vẫn vậy, còn project xếp hàng chờ brief vô thì nhiều hơn…
…
Leadership – lãnh đạo, là một từ thật lớn lao, tui không dám nhận, cũng không dám vận vào mình. Tui chưa hề ước mơ một ngày coi nhiều team, lãnh đạo một đội quân đánh đông dẹp bắc, đi làm chứ không phải làm ông tướng ở chiến trận, làm ơn tỉnh dùm.
Tự do mới là thứ tui theo đuổi. Ai cần lead chứ.
Tui cũng chưa bao giờ ham làm CD (ờ thì, không ham cũng không hẳn đúng) hoặc mơ cao hơn nữa là ECD, để làm gì? Để bị nhốt trong cái phòng kính, như con khỉ tội nghiệp trong phòng thí nghiệm. Rồi phải coi một đống người, như trông trẻ, rồi dọn dẹp drama hoặc tạo thêm drama.
Ham làm chứ hổng ham ngồi coi.
…
Nếu phải form một team, tui sẽ chọn vừa đủ xài, một team nhỏ-gọn, ít người nhất có thể, dù hơi thiếu người cũng Ok. Quan trọng hơn, những người trong team đó phải có chemistry với nhau, hoặc ít nhất, là với tui. Làm creative thì sức mạnh là idea, chứ không phải lấy thịt đè người như mấy băng đảng.
Cũng không cần một đội hình siêu sao, ba cái sao xẹt thì chỉ thêm drama. Anh giỏi thế nào, hay thắng giải gì trong quá khứ kệ anh, anh nghĩ ra được gì, lúc-này và sắp-tới mới quan trọng.
…
Oải nhất là mấy lúc hội họp internal, thực làm chỉ có dăm ba người, lúc họp xuất hiện đâu ra rồng rắn ngồi chật chội cả phòng, thở nhẹ cũng phả vào mặt nhau…
Vài người key họp với nhau, hoặc group chat, viber, align mọi thứ, rồi phổ biến với đội mình là đủ. Vừa nhẹ nhàng vừa thân tình – nói như kiểu bác Phan Văn Trường.
Group chat cũng vài người key thôi, invite rồng rắn vô chỉ seen chứ không đóng góp gì thì cũng y như cái phòng họp chật kín người.
…
Sài Gòn, An Phú, NYF 2.10.2019
Chán hả? ok mà.
illustration by Aurelia Lange
Thế giới được xây dựng trên những nghịch lý, và con người là một loại nghịch lý phức tạp. Người ta càng được kết nối thì người ta càng cảm thấy cô đơn nguội lạnh, người ta càng được trao cho nhiều lựa chọn thì lựa chọn càng khó khăn. Càng được trao những công cụ được hứa hẹn rằng sẽ làm cho cuộc sống dễ dàng hơn, người ta lại càng thấy khó sống hơn…
Những người làm sáng tạo, là những người sống với những nỗi đau. Không phải thể xác, mà là tinh thần, họ được thiên phú về khả năng nhìn thấy, nhạy cảm với các vấn đề, đa phần là của người khác, và phần lớn thời gian họ tìm cách giải quyết những vấn đề đó. Nói tới đây, thấy chẳng phải khả năng thiên phú thiên bẩm mẹ gì, bị nguyền rủa thì có.
Như một mảnh dằm nằm trong thịt, chừng nào chưa lấy được ra, người đó sẽ còn khó chịu. Có những vấn đề, họ được trả tiền để giải quyết rồi cũng xong, có những vấn đề lớn hơn như vấn đề xã hội, môi trường, những vấn đề với bản thân creative, về các mối quan hệ, danh tiếng, mặt mũi, niềm tin… những vấn đề nan giải, không dễ giải quyết, nó cứ nằm đó, hàng chục, hàng trăm mảnh dằm nằm đó, nỗi đau vẫn cứ hành hạ, dai dẳng. Một số có thể deal với nỗi đau bằng cách lờ chúng đi, hoặc tìm một nỗi đau khác dễ xoa dịu hơn để đánh lạc hướng nỗi đau lớn hơn. Một số thì biến thành đám mèo khó ở, grumpy với cuộc đời, một số sống mòn lay lất chờ ngày giải nghệ.
Chúng ta bất hạnh hơn chúng ta tưởng, và cũng quyền lực hơn chúng ta tưởng. Và đến một ngày nào đó, nếu cảm thấy chán nản, thì cũng chẳng sao. Chán đi, nản đi, bỏ mẹ hết đi, nghỉ làm cũng được, bỏ nghề luôn cũng được, fine mà. Ờ, nhưng mà nên saving trước một khoản nhỏ, để có gì bỏ bụng tập trung chán đời.
Thực tình thì không có ‘thần dược’ nào vực dậy creative vừa dễ vừa nhanh.
Nếu có thì đó là một lời khen. Khen đàng hoàng, chân thành và đúng lúc, không phải kiểu thảo mai la hán quả xã giao xã hội. Một phần thưởng, bất cứ gì, hay chỉ một vài dòng nhỏ xíu trong mẩu tin tán dương thành qủa lao động cũng đủ cứu một đời người. Và đặc biệt là ai khen rất quan trọng. Càng senior, càng có uy tín thì compliment càng hiệu quả, thú vị là ở chỗ đó.
Dặn lại nè: đừng ráng khen, khen bậy bạ, khen cho có là chết mẹ đó, cũng thích ngắm mai nhưng hổng ngu đâu. Thà cứ để chán đời vậy đi, từ từ rồi sẽ qua, không qua thì thôi, cũng được, coi như nghiệp sáng tạo đã hết duyên.
Ủa, mà hết được sao ta?
NYF, Đa Kao, Sài Gòn – 8.9.19
Về nhà lúc trời còn sáng
Cảm giác ra khỏi công ty, về nhà lúc trời còn sáng nó như thế nào? Tuyệt vời, cảm giác hôm nay rất productive. Lần cuối mình ra khỏi công ty về nhà lúc 3 giờ chiều là khi nào? Hôm bữa, hôm trước có khi là hôm nay.
Ngộ cái, việc cũng nhiêu đó, trong ngày cũng bấy nhiêu đó giờ, mà hồi trước cứ vật vã vật vờ mãi đến tối khuya, cớ là làm sao? Có phải ở lâu trong công ty là làm được nhiều việc không? Câu này, tui không tiện trả lời, vì còn nhiều bạn bè, đồng nghiệp còn nghĩ là phải.
Hỏi vậy không có nghĩa là không có những ngày tui sấp mặt đến tối mịt, tới sáng luôn, nhưng không đều đặn ngày-nào-cũng-vậy. Và nếu sấp mặt cũng thấy chính đáng, chạy deadline, production hoặc đúng project tui thích, vì đúng crew, đúng team tui thích làm chung, đúng việc tui muốn làm, quên luôn giờ giấc là bình thường mà.
Tới năm thứ ba lang thang, tui nghĩ tui có nhiều thời gian hơn cho những thứ khác ngoài công việc. Có người sẽ hỏi, ‘Ủa, vậy có nhiều tiền hơn không?’ – câu này, làm đi rồi tự trả lời, mỗi người sẽ có câu trả lời riêng của mình.
Nghĩ lại, thì những-thứ-khác đó, nó cũng là công việc. Có thể cuộc sống và công việc nó không thể cân bằng, vì nó là một, như đồng xu 2 mặt – tui lúc nào cũng thích hình ảnh ví von này.
Về nhà lúc trời còn sáng. Khi nào nữa?
Sài Gòn, 2:52 sáng*, mùng 10 Tết.
* ngủ sớm nên dậy sớm, lát ngủ tiếp..
