illustration by Aurelia Lange

Thế giới được xây dựng trên những nghịch lý, và con người là một loại nghịch lý phức tạp. Người ta càng được kết nối thì người ta càng cảm thấy cô đơn nguội lạnh, người ta càng được trao cho nhiều lựa chọn thì lựa chọn càng khó khăn. Càng được trao những công cụ được hứa hẹn rằng sẽ làm cho cuộc sống dễ dàng hơn, người ta lại càng thấy khó sống hơn…

Những người làm sáng tạo, là những người sống với những nỗi đau. Không phải thể xác, mà là tinh thần, họ được thiên phú về khả năng nhìn thấy, nhạy cảm với các vấn đề, đa phần là của người khác, và phần lớn thời gian họ tìm cách giải quyết những vấn đề đó.  Nói tới đây, thấy chẳng phải khả năng thiên phú thiên bẩm mẹ gì, bị nguyền rủa thì có.

Như một mảnh dằm nằm trong thịt, chừng nào chưa lấy được ra, người đó sẽ còn khó chịu. Có những vấn đề, họ được trả tiền để giải quyết rồi cũng xong, có những vấn đề lớn hơn như vấn đề xã hội, môi trường, những vấn đề với bản thân creative, về các mối quan hệ, danh tiếng, mặt mũi, niềm tin… những vấn đề nan giải, không dễ giải quyết, nó cứ nằm đó, hàng chục, hàng trăm mảnh dằm nằm đó, nỗi đau vẫn cứ hành hạ, dai dẳng. Một số có thể deal với nỗi đau bằng cách lờ chúng đi, hoặc tìm một nỗi đau khác dễ xoa dịu hơn để đánh lạc hướng nỗi đau lớn hơn. Một số thì biến thành đám mèo khó ở, grumpy với cuộc đời, một số sống mòn lay lất chờ ngày giải nghệ.

Chúng ta bất hạnh hơn chúng ta tưởng, và cũng quyền lực hơn chúng ta tưởng. Và đến một ngày nào đó, nếu cảm thấy chán nản, thì cũng chẳng sao. Chán đi, nản đi, bỏ mẹ hết đi, nghỉ làm cũng được, bỏ nghề luôn cũng được, fine mà. Ờ, nhưng mà nên saving trước một khoản nhỏ, để có gì bỏ bụng tập trung chán đời.

Thực tình thì không có ‘thần dược’ nào vực dậy creative vừa dễ vừa nhanh.

Nếu có thì đó là một lời khen. Khen đàng hoàng, chân thành và đúng lúc, không phải kiểu thảo mai la hán quả xã giao xã hội. Một phần thưởng, bất cứ gì, hay chỉ một vài dòng nhỏ xíu trong mẩu tin tán dương thành qủa lao động cũng đủ cứu một đời người. Và đặc biệt là ai khen rất quan trọng. Càng senior, càng có uy tín thì compliment càng hiệu quả, thú vị là ở chỗ đó.

Dặn lại nè: đừng ráng khen, khen bậy bạ, khen cho có là chết mẹ đó, cũng thích ngắm mai nhưng hổng ngu đâu. Thà cứ để chán đời vậy đi, từ từ rồi sẽ qua, không qua thì thôi, cũng được, coi như nghiệp sáng tạo đã hết duyên.

Ủa, mà hết được sao ta?

NYF, Đa Kao, Sài Gòn – 8.9.19

Đôi khi, đi làm mà thấy kém dzui, đi làm mà thấy vừa hốt xong đống này, lại rần rần xe tải 18 tấn đến đổ cho đống khác còn bự hơn, mùi xộc lên còn nồng nàn hơn đống trước thì oh quao, định mệnh cuộc đời. Rồi sau đó tự hỏi bản thân, êh, cưng có đang ‘làm đúng’ không vậy? mà ‘làm đúng’ cái gì? ‘Làm đúng’ là làm răng?

…

Tâm sự với bạn thân, 10 năm có lẻ, creative cũng có nhiều loại người, có người là trái măng cụt ngọt ngọt chua chua, có người là trái sầu riêng thơm rình, ngon béo muốn chớt, có người lại là trái khổ qua xù xì, đắng lét mà nhồi mộc luộc lên là khỏi chê. Mỗi người là mỗi vị, có vị này hợp với vị kia, có vị đi với nhau thì nó kì, có vị đi với nhau thì mới nghe đã muốn ói mửa (ví dụ luôn: sầu riêng, phao câu vịt và măng tươi).

Thân là trái khổ qua, sao cho dzừa lòng người muốn ăn măng cụt? Bạn nói cũng đúng ghê, khoái cái cách bạn ví von nà. Không ăn thì nhả ra dùm, muốn măng cụt thì kiếm măng cụt nghe, gặm khổ qua cho cố rồi bảo vị không ngon nghe.

…

Trở lại chuyện làm đúng. Ở đây hổng có đúng cũng chẳng có sai, thấy ưng cái bụng thì mần tiếp, không ưng thì dong sớm. Đừng ráng làm trái khác, vận vào vị khác, có khi cũng work, mà cũng risky, thích thử thì cứ thử. Trái khổ qua mà mùi vị như sầu riêng, chắc cũng lạ.

Kiếp sau hổng làm creative nha mậy, creative khổ qua gì mà khổ quá*.

* đang đọc lại cuốn hướng-nghiệp cho creative, mới mở đầu gì mà nghe đau khổ qúa man:

“If you can see your path laid out in front of you step by step, it’s not your path.”

_ Joseph Campbell

Niềm tin là thứ tạo nên Thế giới, hay chí ít thì cũng là cái Thế giới do chúng ta tạo ra. Vậy câu hỏi tiếp theo sẽ ‘Thế giới ngoài kia là gì? Nó ra sao? Câu trả lời thế nào còn tuỳ vào chúng ta đang tin vào những gì hay Thế giới của ta hiện giờ ra sao.

Thật khó hay có khi không thể diễn tả được bằng lời nói được cái khoảnh khắc giác ngộ này. ‘Giác ngộ’ thực ra suy cho cùng cũng không phải là một từ chính xác, nhưng để viết ra đây, tôi đành tạm hài lòng với từ này. Nếu cảm nhận mà nói được thành lời thì đã chẳng phải quá dễ đó sao?

Niềm tin của mỗi người đã, đang và sẽ tạo nên Thế giới của người đó. Mà trong một đời người có biết bao nhiêu những cái tin hay không tin đan xen vô cùng. Niềm tin có khi được củng cố, trở nên vững chắc hơn, nhưng cũng lắm lúc nó lung lay rồi gẫy đổ. Thế là Thế giới cuả người đó lại thay đổi. Cứ thế, cứ thế, quá trình này diễn ra liên tục không bao giờ ngừng nghỉ.

Như lúc này, khi ngồi trong tiệm Tour les Jours ăn một hộp salad gà ngon lành. Tôi tin tôi đang ăn một phần ăn điều độ, ít tinh bột, không gây lên kí. Nhưng cùng lúc, tôi lại sắp thải ra môi trường một hộp nhựa, một cái nĩa nhựa, 1 hộp sốt nhựa, 1 bịch khăn ướt vải không dệt tẩm mùi thơm và bao nhôm ép màng nhựa, chưa kể ngồi trong quán có điều hoà lạnh ngắt. Điều gì có lợi cho tôi, tiện lợi cho tôi thì có hại cho môi trường mà tôi và những người khác đang sống? 2 mặt của một vấn đề, không thể phân tách.

Chậc, tôi lại tự hỏi, nếu lúc nãy mình đi vào hẻm Nhật kế bên, ăn một tô mì ramen nhiều tinh bột hoặc một phần salad dọn trên đĩa sứ và muỗng nĩa bằng thép thì đã tốt hơn? Nhưng có thật sẽ tốt hơn không? khi mà nông nghiệp cũng huỷ hoại môi trường sống bằng một cách khác.

Trong Phúc Âm, Chúa có nói ‘phúc cho ai không thấy mà tin’. Thông thái thay, ngợi khen Người. Chắc lúc đó Người cũng đang ăn salad gà, ít nhất cũng không xả chất thải nhựa vào môi trường.

Hạnh phúc hay không hạnh phúc cũng bởi niềm tin. Chúng ta là những kẻ tin tội nghiệp.

—-

Sài Gòn, 27 Tết. Lúc ngồi chờ thay màn hình điện thoại.